« Forum

Jacques Maree: “Waar de rijkunst ophoudt, begint de dierenarts”

Je hoort het regelmatig; de term weke rug, maar wat is dat nu precies en heb je als ruiter daar in de rijderij last van? We vroegen het onder meer aan Jacques Maree, gerenommeerd paardenarts en onder andere mede-eigenaar van de KWPN-goedgekeurde hengsten Dream Boy en First Date.Tekst: Gemma Jansen I Foto’s: DigishotsSchakelDe rug is de schakel tussen de voor- en achterhand en omvat de wervelkolom. Deze bestaat in de middenhand uit 18 borstwervels. Acht daarvan zijn via ribben verbonden aan het borstbeen en kennen weinig tot geen beweeglijkheid. De borstwervels met de zwevende ribben kunnen iets meer bewegen, evenals de zes lendenwervels. Gewrichtsbanden en spieren zorgen voor verbinding in de wervelkolom en zowel de flexibiliteit als de stabiliteit in de rug.WaardeoordeelJacques legt uit: “Eigenlijk kun je niet spreken van een weke rug, want heb je het dan over een holle en gezonken rug of over een weke, niet mooi aangesloten lendenpartij? Dat zijn verschillende zaken, die als zodanig ook visueel waar te nemen zijn. Om te verduidelijken: trek hypothetisch een lijn vanaf het hoogste punt van de schoft tot halverwege de rug. Deze lijn verschilt per paard. Hoe meer ruimte zich achter de schoft onder die hypothetische lijn bevindt, hoe holler de rug is. Iets soortgelijks kun je doen met de lendenpartij. Trek een lijn vanaf de ruimte achter het zadel tot aan het kruis. Is deze recht of lijkt deze zelfs iets op te bollen, dan spreek je over strakke lendenen. Hoe schuiner deze lijn omhooggaat richting kruis, hoe weker de lendenpartij is. Is dit een waardeoordeel? Eigenlijk niet. Kijk eens naar de Hannoveraanse paarden, die hebben doorsnee een wat hollere rug met wekere lendenen en mede daardoor een hoger rijcomfort. Nederlandse paarden hebben gemiddeld een iets rechtere en dus strakkere rug. Dat rijdt misschien iets minder fijn, maar zorgt op termijn wel voor meer kracht op het hoogste niveau. Hetgeen duidelijk zichtbaar wordt in bijvoorbeeld de piaffe en de passage.” In proeven op Grand Prix-niveau telt iedere piaffe dubbel, dat geeft de zwaarte van deze oefening al duidelijk aan. Info uit de databaseJacques vervolgt: “KWPN-paarden worden exterieurmatig gescoord als ze drie zijn. Het stamboek werkt met een bolletjessysteem. De ideale rug krijgt er bijvoorbeeld 100. Een holle rug wordt beoordeeld met 80 en een bolle rug met 120. Ook voor de lendenpartij zijn er dergelijke criteria. Het zou geweldig zijn als vanuit de grootste stamboeken de verschillende data zouden worden vergeleken. Bijvoorbeeld: we hebben drie groepen paarden van gelijke grootte met een holle, bolle of een ideale rug en/of lendenpartij. Hoe verhoudt de prestatie zich in de verschillende groepen op een bepaalde leeftijd? Er is nog zo veel meer informatie uit een database te halen. Vooral bij een dressuurpaard luistert het exterieur nauw. Een springpaard hoeft minder mooi te zijn of perfect te bewegen, als hij maar gezond is en over het hout gaat, dan is het in principe goed. Maar bij een dressuurpaard hoort nu eenmaal een bepaald exterieur. Het is een vast gegeven dat elk kenmerk waarop je selecteert ook een neveneffect heeft. Bij tuigpaarden speelt houding een hele grote rol, maar houding is ook bij dressuurpaarden de laatste decennia steeds belangrijker geworden. Wil je de hals erop, dan zakt automatisch de rug iets weg, maar wat als het dan al gaat om een holle rug. Heeft dat invloed op het welbevinden van het paard? Dat vraagt zeker om meer onderzoek. Het fokdoel wordt voortdurend aangepast. Voor de fokkers blijft het een hele uitdaging om niet alleen een mooi, maar ook een functioneel dressuurpaard te blijven fokken.”Paarden kunnen niet pratenRijden frustreert soms, dat zie ik regelmatig terug op het wedstrijdterrein.Zorgen de verschillende modellen ruggen en lendenpartijen voor problemen? “Röntgenfoto’s van rug en hals maken tegenwoordig een vast deel uit van het aankoopprotocol van een paard en vormen vaak een struikelblok. Onze professie is in de beoordeling van de röntgenfoto’s van rug en hals momenteel behoorlijk doorgeschoten, waarbij we te veel de koper of gebruiker (lees advocatuur) ten dienste staan. Het verschil met onze humane collega’s is dat hun patiënten kunnen vertellen waar en wat er pijn doet. Paarden kunnen niet praten dus moet je goed observeren om achter de oorzaak van een probleem te komen. Je leert vanzelf heel goed te kijken. Wat ik zelf in de loop der jaren heb ontdekt, is dat de rugpijn van een paard zelden terug te zien is op de röntgenfoto’s en de oorzaak ervan is dan ook primair sporadisch in de rug te vinden. De oorzaken zijn bijna altijd secundair, ongeacht de vorm van de rug en lendenpartij: een paard dat een blessure heeft aan één van zijn benen, verandert zijn bewegingsmechanisme en kan door over- of verkeerde belasting ook pijn in zijn rug ervaren, zonder dat daar iets mis mee is.”Manier van trainenMarée vervolgt: “Hoe wordt het paard gereden? Met verstand van zaken en met de arbeid afgestemd op zijn leeftijd en kunnen? Wordt het paard gemotiveerd om te bewegen met een lagere hoofd-halshouding, terwijl het tegelijkertijd zijn achterbenen onder zijn lichaam brengt? Dit laatste is namelijk heel belangrijk voor de ontwikkeling van de (buik-) spieren en het opbollen van de rug. Oefeningen als arbeidspirouettes en keertwendingen leren het paard gewicht over te nemen op de achterhand. Door op deze manier te trainen, voorkom je dat de rug strakker en holler wordt, waardoor de zogenaamde doornuitsteeksels op de wervels elkaar zouden kunnen raken. Door juiste training kun je de bespiering in de rug positief beïnvloeden, maar een bepaalde manier van trainen zou ook de zogenaamde kissings spines kunnen veroorzaken en dit kan pijnlijk zijn voor een paard. We kunnen rustig stellen dat je de boel dus gruwelijk kunt verprutsen door verkeerde rijderij. En hoe is het management om een paard heen? Krijgt het voldoende en tevens goed en uitgebalanceerd voer, dat laatste heeft wel degelijk zijn uitwerking op de algehele bespiering. Heeft een paard in vrijheid voldoende beweging? Het is immers een bewegingsdier. Past het zadel? Dus geen drukplekken en is het er comfortabel mee? Wat zadels aangaat, is de techniek de laatste jaren zo enorm verbeterd. De huidige techniek produceert nu zadels waarvan alles is aan te passen.”Wat voor mij wel duidelijk is: Isabell Werth heeft in de loop der jaren bewezen een absolute vakvrouw te zijn.Geen Max Verstappen“Genoeg zaken dus die voor problemen kunnen zorgen en dat heeft niets te maken met week- of strakheid in de rug. Als ik morgen naar Zandvoort ga en tegen Max Verstappen zeg: “Geef mij je auto even” en vervolgens in de Tarzan-bocht die auto total loss rijd, dan heeft hij gelijk als hij boos wordt en zegt dat ik niet met die auto had mogen rijden. De KNHS heeft nog niet zo lang geleden haar nek uitgestoken en iets over bijvoorbeeld het ruitergewicht in het zadel gezegd. Daar kwam veel ophef over, maar om het welzijn van het paard te waarborgen, moet op alle fronten een open discussie kunnen worden gevoerd. De laatste decennia zijn de auto’s sterk verbeterd. Dreig je ergens tegenaan te rijden, dan begint er iets te piepen. Ook de sportpaarden zijn enorm vooruitgegaan, maar helaas een aanzienlijk gedeelte van de ruiters niet. Soms komen hier op de praktijk ook mensen met de prachtigste paarden en dito spullen eromheen, waarvan de problemen worden veroorzaakt door onkunde en dan denk ik: ‘investeer eens in goede lessen’. Daarvan worden ruiter en dus paard beter.”Sociale controle“Rijden frustreert soms, dat zie ik regelmatig terug op het wedstrijdterrein. Op internet hebben we daarover allemaal een mening, maar iemand gewoon erop aanspreken, blijkt heel moeilijk. Terwijl juist die sociale controle en een open discussie uiteindelijk het voortbestaan van onze sport garanderen. Topruiters kijken altijd naar elkaar om wat van elkaar te leren en dat zou ook moeten gelden voor basisruiters. Een gevleugelde uitspraak is: waar de rijkunst ophoudt, beginnen de hulpmiddelen. Dat heb ik aangepast naar: waar de rijkunst ophoudt, begint de dierenarts.”Nuttige verbanden Fokt een hengst een matige tot slechte rug door, dan heeft de fokker het recht om dat te weten. Zijn er dan helemaal geen primaire rugproblemen? “Vast wel, zo is er nog lang niet alles bekend over de doornuitsteeksels in de wervelkolom en de bespiering in rug en achterhand. Nog niet zo lang geleden hebben Leendert Jan Hofland en ik röntgenseries van 1200 paarden beschikbaar gesteld aan het stamboek, gechipt en geclassificeerd met de vraag: kijk eens of je bij de verschillende nakomelingen van een bepaalde hengst meer of minder rugproblemen tegenkomt. Of een paard met een rug die beoordeeld is met klasse 3 of 5, ook daadwerkelijk slechter gaat presteren Dit werd opgepakt, maar ligt nu alweer enige tijd stil. Jammer, want hieruit zouden veel nuttige verbanden te leggen zijn per vaderpaard. Fokt een hengst een matige tot slechte rug door, dan heeft de fokker het recht om dat te weten. Mag je er dan niet meer mee fokken? Natuurlijk wel! Kijk eens naar de dressuurhengsten Jazz en Flemmingh, de eerste gaf regelmatig een scheve voet en een sabelbenig achterbeen, de tweede vaak een gezonken rug. Maar toch zijn beide hengsten van onschatbare betekenis geweest voor de Nederlandse fokkerij van dressuurpaarden.”Foto: DigishotsAbsoluut geen belemmering“Een fokkerij gaat kapot als je alleen fouten gaat zoeken en daar consequent op gaat uitsluiten. Ik zou zelf om te fokken rustig een merrie met een holle rug durven te gebruiken. Fokken is immers een kwestie van plussen en minnen. Ruggen van rijpaarden worden in beeld gebracht, maar bij bijvoorbeeld Tinkers, Haflingers en Fjorden wordt amper onderzoek naar rugproblemen gedaan. Of ze daadwerkelijk minder rugproblemen hebben of dat er minder aandacht aan wordt geschonken, is mij vooralsnog niet duidelijk. Wat voor mij wel duidelijk is: Isabell Werth heeft in de loop der jaren bewezen een absolute vakvrouw te zijn. Keer op keer leidde zij paarden op tot de Grand Prix en wist er vervolgens ook mee te winnen. Hele verschillende paarden overigens, opvallend vaak paarden met een wat gezonken rug en/of een minder mooi aangesloten lendenpartij. Dit lijkt dus voor de topsport absoluut geen belemmering te zijn, maar de prestatie staat of valt dus met degene die in het zadel zit!”, zo besluit Jacques.Dit artikel verscheen in Hoefslag Fokkerij (nummer 9, 2021) en is online alleen te lezen als premium-artikel voor abonnee...

---

Jacques Maree: “Waar de rijkunst ophoudt, begint de dierenarts” (dehoefslag.nl) Je hoort het regelmatig; de term weke rug, maar wat is dat nu precies en heb je als ruiter daar in de rijderij last van? We vroegen het onder meer aan Jacques Maree, gerenommeerd paardenarts en onder andere mede-eigenaar van de KWPN-goedgekeurde hengsten Dream Boy en First Date.Tekst: Gemma Jansen I Foto’s: DigishotsSchakelDe rug is de schakel tussen de voor- en achterhand en omvat de wervelkolom. Deze bestaat in de middenhand uit 18 borstwervels. Acht daarvan zijn via ribben verbonden aan het borstbeen en kennen weinig tot geen beweeglijkheid. De borstwervels met de zwevende ribben kunnen iets meer bewegen, evenals de zes lendenwervels. Gewrichtsbanden en spieren zorgen voor verbinding in de wervelkolom en zowel de flexibiliteit als de stabiliteit in de rug.WaardeoordeelJacques legt uit: “Eigenlijk kun je niet spreken van een weke rug, want heb je het dan over een holle en gezonken rug of over een weke, niet mooi aangesloten lendenpartij? Dat zijn verschillende zaken, die als zodanig ook visueel waar te nemen zijn. Om te verduidelijken: trek hypothetisch een lijn vanaf het hoogste punt van de schoft tot halverwege de rug. Deze lijn verschilt per paard. Hoe meer ruimte zich achter de schoft onder die hypothetische lijn bevindt, hoe holler de rug is. Iets soortgelijks kun je doen met de lendenpartij. Trek een lijn vanaf de ruimte achter het zadel tot aan het kruis. Is deze recht of lijkt deze zelfs iets op te bollen, dan spreek je over strakke lendenen. Hoe schuiner deze lijn omhooggaat richting kruis, hoe weker de lendenpartij is. Is dit een waardeoordeel? Eigenlijk niet. Kijk eens naar de Hannoveraanse paarden, die hebben doorsnee een wat hollere rug met wekere lendenen en mede daardoor een hoger rijcomfort. Nederlandse paarden hebben gemiddeld een iets rechtere en dus strakkere rug. Dat rijdt misschien iets minder fijn, maar zorgt op termijn wel voor meer kracht op het hoogste niveau. Hetgeen duidelijk zichtbaar wordt in bijvoorbeeld de piaffe en de passage.” In proeven op Grand Prix-niveau telt iedere piaffe dubbel, dat geeft de zwaarte van deze oefening al duidelijk aan. Info uit de databaseJacques vervolgt: “KWPN-paarden worden exterieurmatig gescoord als ze drie zijn. Het stamboek werkt met een bolletjessysteem. De ideale rug krijgt er bijvoorbeeld 100. Een holle rug wordt beoordeeld met 80 en een bolle rug met 120. Ook voor de lendenpartij zijn er dergelijke criteria. Het zou geweldig zijn als vanuit de grootste stamboeken de verschillende data zouden worden vergeleken. Bijvoorbeeld: we hebben drie groepen paarden van gelijke grootte met een holle, bolle of een ideale rug en/of lendenpartij. Hoe verhoudt de prestatie zich in de verschillende groepen op een bepaalde leeftijd? Er is nog zo veel meer informatie uit een database te halen. Vooral bij een dressuurpaard luistert het exterieur nauw. Een springpaard hoeft minder mooi te zijn of perfect te bewegen, als hij maar gezond is en over het hout gaat, dan is het in principe goed. Maar bij een dressuurpaard hoort nu eenmaal een bepaald exterieur. Het is een vast gegeven dat elk kenmerk waarop je selecteert ook een neveneffect heeft. Bij tuigpaarden speelt houding een hele grote rol, maar houding is ook bij dressuurpaarden de laatste decennia steeds belangrijker geworden. Wil je de hals erop, dan zakt automatisch de rug iets weg, maar wat als het dan al gaat om een holle rug. Heeft dat invloed op het welbevinden van het paard? Dat vraagt zeker om meer onderzoek. Het fokdoel wordt voortdurend aangepast. Voor de fokkers blijft het een hele uitdaging om niet alleen een mooi, maar ook een functioneel dressuurpaard te blijven fokken.”Paarden kunnen niet pratenRijden frustreert soms, dat zie ik regelmatig terug op het wedstrijdterrein.Zorgen de verschillende modellen ruggen en lendenpartijen voor problemen? “Röntgenfoto’s van rug en hals maken tegenwoordig een vast deel uit van het aankoopprotocol van een paard en vormen vaak een struikelblok. Onze professie is in de beoordeling van de röntgenfoto’s van rug en hals momenteel behoorlijk doorgeschoten, waarbij we te veel de koper of gebruiker (lees advocatuur) ten dienste staan. Het verschil met onze humane collega’s is dat hun patiënten kunnen vertellen waar en wat er pijn doet. Paarden kunnen niet praten dus moet je goed observeren om achter de oorzaak van een probleem te komen. Je leert vanzelf heel goed te kijken. Wat ik zelf in de loop der jaren heb ontdekt, is dat de rugpijn van een paard zelden terug te zien is op de röntgenfoto’s en de oorzaak ervan is dan ook primair sporadisch in de rug te vinden. De oorzaken zijn bijna altijd secundair, ongeacht de vorm van de rug en lendenpartij: een paard dat een blessure heeft aan één van zijn benen, verandert zijn bewegingsmechanisme en kan door over- of verkeerde belasting ook pijn in zijn rug ervaren, zonder dat daar iets mis mee is.”Manier van trainenMarée vervolgt: “Hoe wordt het paard gereden? Met verstand van zaken en met de arbeid afgestemd op zijn leeftijd en kunnen? Wordt het paard gemotiveerd om te bewegen met een lagere hoofd-halshouding, terwijl het tegelijkertijd zijn achterbenen onder zijn lichaam brengt? Dit laatste is namelijk heel belangrijk voor de ontwikkeling van de (buik-) spieren en het opbollen van de rug. Oefeningen als arbeidspirouettes en keertwendingen leren het paard gewicht over te nemen op de achterhand. Door op deze manier te trainen, voorkom je dat de rug strakker en holler wordt, waardoor de zogenaamde doornuitsteeksels op de wervels elkaar zouden kunnen raken. Door juiste training kun je de bespiering in de rug positief beïnvloeden, maar een bepaalde manier van trainen zou ook de zogenaamde kissings spines kunnen veroorzaken en dit kan pijnlijk zijn voor een paard. We kunnen rustig stellen dat je de boel dus gruwelijk kunt verprutsen door verkeerde rijderij. En hoe is het management om een paard heen? Krijgt het voldoende en tevens goed en uitgebalanceerd voer, dat laatste heeft wel degelijk zijn uitwerking op de algehele bespiering. Heeft een paard in vrijheid voldoende beweging? Het is immers een bewegingsdier. Past het zadel? Dus geen drukplekken en is het er comfortabel mee? Wat zadels aangaat, is de techniek de laatste jaren zo enorm verbeterd. De huidige techniek produceert nu zadels waarvan alles is aan te passen.”Wat voor mij wel duidelijk is: Isabell Werth heeft in de loop der jaren bewezen een absolute vakvrouw te zijn.Geen Max Verstappen“Genoeg zaken dus die voor problemen kunnen zorgen en dat heeft niets te maken met week- of strakheid in de rug. Als ik morgen naar Zandvoort ga en tegen Max Verstappen zeg: “Geef mij je auto even” en vervolgens in de Tarzan-bocht die auto total loss rijd, dan heeft hij gelijk als hij boos wordt en zegt dat ik niet met die auto had mogen rijden. De KNHS heeft nog niet zo lang geleden haar nek uitgestoken en iets over bijvoorbeeld het ruitergewicht in het zadel gezegd. Daar kwam veel ophef over, maar om het welzijn van het paard te waarborgen, moet op alle fronten een open discussie kunnen worden gevoerd. De laatste decennia zijn de auto’s sterk verbeterd. Dreig je ergens tegenaan te rijden, dan begint er iets te piepen. Ook de sportpaarden zijn enorm vooruitgegaan, maar helaas een aanzienlijk gedeelte van de ruiters niet. Soms komen hier op de praktijk ook mensen met de prachtigste paarden en dito spullen eromheen, waarvan de problemen worden veroorzaakt door onkunde en dan denk ik: ‘investeer eens in goede lessen’. Daarvan worden ruiter en dus paard beter.”Sociale controle“Rijden frustreert soms, dat zie ik regelmatig terug op het wedstrijdterrein. Op internet hebben we daarover allemaal een mening, maar iemand gewoon erop aanspreken, blijkt heel moeilijk. Terwijl juist die sociale controle en een open discussie uiteindelijk het voortbestaan van onze sport garanderen. Topruiters kijken altijd naar elkaar om wat van elkaar te leren en dat zou ook moeten gelden voor basisruiters. Een gevleugelde uitspraak is: waar de rijkunst ophoudt, beginnen de hulpmiddelen. Dat heb ik aangepast naar: waar de rijkunst ophoudt, begint de dierenarts.”Nuttige verbanden Fokt een hengst een matige tot slechte rug door, dan heeft de fokker het recht om dat te weten. Zijn er dan helemaal geen primaire rugproblemen? “Vast wel, zo is er nog lang niet alles bekend over de doornuitsteeksels in de wervelkolom en de bespiering in rug en achterhand. Nog niet zo lang geleden hebben Leendert Jan Hofland en ik röntgenseries van 1200 paarden beschikbaar gesteld aan het stamboek, gechipt en geclassificeerd met de vraag: kijk eens of je bij de verschillende nakomelingen van een bepaalde hengst meer of minder rugproblemen tegenkomt. Of een paard met een rug die beoordeeld is met klasse 3 of 5, ook daadwerkelijk slechter gaat presteren Dit werd opgepakt, maar ligt nu alweer enige tijd stil. Jammer, want hieruit zouden veel nuttige verbanden te leggen zijn per vaderpaard. Fokt een hengst een matige tot slechte rug door, dan heeft de fokker het recht om dat te weten. Mag je er dan niet meer mee fokken? Natuurlijk wel! Kijk eens naar de dressuurhengsten Jazz en Flemmingh, de eerste gaf regelmatig een scheve voet en een sabelbenig achterbeen, de tweede vaak een gezonken rug. Maar toch zijn beide hengsten van onschatbare betekenis geweest voor de Nederlandse fokkerij van dressuurpaarden.”Foto: DigishotsAbsoluut geen belemmering“Een fokkerij gaat kapot als je alleen fouten gaat zoeken en daar consequent op gaat uitsluiten. Ik zou zelf om te fokken rustig een merrie met een holle rug durven te gebruiken. Fokken is immers een kwestie van plussen en minnen. Ruggen van rijpaarden worden in beeld gebracht, maar bij bijvoorbeeld Tinkers, Haflingers en Fjorden wordt amper onderzoek naar rugproblemen gedaan. Of ze daadwerkelijk minder rugproblemen hebben of dat er minder aandacht aan wordt geschonken, is mij vooralsnog niet duidelijk. Wat voor mij wel duidelijk is: Isabell Werth heeft in de loop der jaren bewezen een absolute vakvrouw te zijn. Keer op keer leidde zij paarden op tot de Grand Prix en wist er vervolgens ook mee te winnen. Hele verschillende paarden overigens, opvallend vaak paarden met een wat gezonken rug en/of een minder mooi aangesloten lendenpartij. Dit lijkt dus voor de topsport absoluut geen belemmering te zijn, maar de prestatie staat of valt dus met degene die in het zadel zit!”, zo besluit Jacques.Dit artikel verscheen in Hoefslag Fokkerij (nummer 9, 2021) en is online alleen te lezen als premium-artikel voor abonnee...