Nieuw mestbeleid tegen fraude

Nog een aanvullende artikel in deze krant;

Minister Schouten: mestbeleid op de schop

Minister Carola Schouten zal heel wat uit te leggen hebben over haar nieuwe mestbeleid.

FOTO ANP/SEM VAN DER WAL

‘Linksom

of rechtsom,

mest speelt

altijd een rol’

Sanne Schelfaut

Om het mestbeleid simpeler en minder fraudegevoelig te maken, grijpt minister Carola Schouten drastisch in. Als het aan haar ligt, blijven er voor veehouderijen in ons land op termijn maar twee bedrijfsmodellen over.

Boeren krijgen de keuze: óf ze gaan voor grondgebonden bedrijven, waarbij alle geproduceerde mest op het eigen land of op dat van een collega in een (regionaal) samenwerkingsverband wordt uitgereden, óf ze kiezen voor niet-grondgebonden veehouderijen (intensieve veeteelt), waarbij alle mest wordt afgevoerd en verwerkt.

Melkvee- en rundvleesbedrijven moeten volgens Schouten sowieso volledig grondgebonden worden. Andere veehouders, zoals varkens- en geitenhouders, krijgen nog wel de keuze. Dit zijn de belangrijkste gevolgen van haar nieuwe mestbeleid.

Dat het Nederlandse meststelsel op de schop moest, had Carola Schouten al rap door toen ze in 2017 aan de slag ging als minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. ,,De regels beslaan vele stapels aan documenten. Ik vergeet nooit meer het moment dat ik die stapel op m’n bureau kreeg. De afgelopen jaren is het beleid zó ingewikkeld geworden, mede door de vele uitzonderingsposities. We hebben uitzondering op uitzondering gestapeld, je ziet door de bomen het bos niet meer. Ik wilde maar één ding: daarin verandering brengen. Het beleid terugbrengen naar een beperkt aantal A4’tjes. Dat doe ik ook om boeren houvast en perspectief voor de toekomst te geven.’’

Twee jaar lang verzamelde de minister informatie vanuit het veld en van beleidsmakers. Melkveebedrijven die nu niet grondgebonden zijn, moeten hun bedrijfsvoering aanpassen of via regionale samenwerkingsverbanden voldoende grond onder hun bedrijf regelen. ,,De geproduceerde mest wordt idealiter weer geplaatst op de gronden waar dit voer is geproduceerd om daarmee de voer-mestkringloop te sluiten’’, stelt Schouten, die haar beleid gisteren uiteenzette in een brief aan de Tweede Kamer. Deze methode kan leiden tot een verdere inkrimping van de veestapel, want niet overal is voldoende ruimte om te werken zoals Schouten het graag ziet. Ze benadrukt dat het verkleinen van de veestapel niet de inzet is van haar beleid, maar wel een van de gevolgen kan zijn.

Intensieve bedrijven zullen, als het aan de bewindsvrouw ligt, hun mest moeten afvoeren. ,,Bij voorkeur naar dezelfde mestverwerker. Dat gebeurt trouwens al in de pluimveesector. In Moerdijk staat een centrale mestverwerkingsfabriek en dat werkt in de praktijk prima.’’ Volgens Schouten kunnen zulke verwerkers fungeren als een speciaalzaak die vervolgens meststoffen levert die zijn afgestemd op de behoeftes van de boer. ,,Maatwerk voor zo’n beetje elke bodem. Daarnaast krijgen mestverwerkers en veehouders meer zekerheid in het aanbod van mest, waardoor ze ruimte hebben om te investeren in innovaties.’’

Schouten verwacht dat de toename van het bewerken van mest, in combinatie met stalaanpassingen waardoor mest snel uit stallen gehaald en gescheiden wordt, zal leiden tot een hogere en duurzamer kwaliteit. ,,En dat is ook goed nieuws voor de stikstofuitstoot, die hierdoor afneemt. Deze manier van werken is daarnaast een stuk eenduidiger dan nu; zo houden we beter overzicht en krijgen we beter zicht op fraudeurs. Dat laatste is ook een belangrijke voorwaarde van de Europese Commissie in Brussel.’’

De nieuwe spelregels zijn ook bedoeld om de waterkwaliteit te verbeteren. ,,Hard nodig, aangezien ook de natuur hiervan afhankelijk is. Veehouders hebben hun mestproductie al fors verminderd, maar vooral in zandgrond- en lössgebieden in het oosten en zuiden van het land moet het nog beter.’’ Schouten gaat voor een gebiedsgerichte aanpak en kijkt vooral kritisch naar vollegrondgroenteteelt in de zandgebieden. Deze gronden (en dus ook het grondwater) zijn extra gevoelig voor nitraat uit fosfaat uit mest. De minister gaat nog niet zover dat ze deze teelt lokaal aan banden legt, maar zegt wel dat ze de waterkwaliteit gaat meten. Als er geen verbetering optreedt, grijpt ze in met een teeltverbod.’’

Schouten beseft als geen ander dat de contouren voor haar nieuwe regels veel reacties zullen opleveren. Mestbeleid ligt al gevoelig sinds de invoering ervan in de jaren tachtig. In 1995 was er in Den Haag een demonstratie van duizenden boeren onder leiding van actiecomité We Zijn Het Zat. Ook later, zoals bij de invoering van het fosfaatrechtenstelsel, togen boze boeren naar Den Haag.

,,We zullen zien wat dit teweegbrengt. We denken in Nederland dat er maar één boer bestaat, maar zo is het natuurlijk niet. Veel ondernemers zijn al een tijdje bezig om hun bedrijf duurzamer te maken, voor andere bedrijven heeft dit verhaal juist veel impact. Ik ben na alle gesprekken ervan overtuigd dat deze visie de juiste weg is om de veehouderij toekomstbestendig te maken en meer in balans met de natuur.’’

Of er nog een pot met geld klaarstaat voor boeren die hun bedrijfsvoering moeten veranderen, is niet duidelijk. Schouten: ,,We helpen iedereen op weg die daar behoefte aan heeft. Het is niet zo dat ik dit over de schutting gooi en dat je het vervolgens zelf mag uitzoeken. We gaan opnieuw gesprekken voeren over dit beleid.’’

Schouten voorspelt dat het nog zeker tien jaar zal duren voordat haar mestbeleid is ingevoerd. De Tweede Kamer zal later dit jaar debatteren over het onderwerp. ,,Bijna elk onderwerp tijdens mijn ministerschap is terug te leiden naar mest. Stikstofbeleid, waterkwaliteit, klimaat, natuurherstel. Linksom of rechtsom, mest speelt altijd een rol.’’